Het Nederlandse volkslied: een liedje met een duister verleden
Maar het Wilhelmus was toch van de hand van Marnix van Sint Aldegonde? Dat is in ieder geval iets wat velen van ons ooit op school hebben geleerd. De geleerden breken zich er echter al vele jaren het hoofd over of dit wel klopt.
Het is natuurlijk een mooi verhaal: een van de naaste medewerkers van Willem van Oranje die een lied schrijft over zijn heer. Feit is dat Marnix van Sint Aldegonde vanaf 1571 voor Willem van Oranje werkte en lange tijd zijn belangrijkste adviseur was en diplomatieke werkzaamheden voor Oranje uitvoerde. Het was ook deze Marnix van Sint Aldegonde die er in hoge mate toe bijdroeg dat Willem van Oranje overging van het katholieke naar het calvinistische geloof.
De historicus Maljaars kwam in 1993 tot de conclusie dat op basis van stijlkenmerken van het Wilhelmus het zeer onwaarschijnlijk is dat Marnix van Sint Aldegonde de schepper van het Wilhelmus is. De deskundigen zijn het erover eens dat de twijfel of Marnix van Sint Aldegonde wel de auteur van het Wilhelmus, hiermee toch wel voorgoed is weggenomen. Helaas is daarmee de vraag van wie het Wilhelmus dan wel afkomstig is nog steeds niet beantwoord. Het boek 'Het Wilhelmus: een bibliografie' van Maljaars en Lenselink geeft maar liefst 350 beschrijvingen waarin ingegaan wordt op het auteurschap van het Wilhelmus. Sommigen hopen erop dat de auteur nooit onomstotelijk vastgesteld zal worden. Er kan dan namelijk beweerd worden dat het volkslied echt uit het volk is voortgekomen.
Maar is er dan over het Wilhelmus helemaal niets bekend uit die begintijd? Toch wel. Martine de Bruin heeft in een aardig artkel de begintijd van het Wilhelmus besproken. Zo is de thans oudst bekende schriftelijke bron van het Wilhelmus het 'Geuzenliedboek' dat mogelijk dateert uit 1577-1578. Dit ondersteunt de gedachte dat het Wilhelmus zeer waarschijnlijk is ontstaan ergens tussen 1568 en 1572. Dit is de periode van het begin van de opstand die aanvankelijk niet veel succes opleverde. Ook leren we uit het artikel van De Bruin dat het Wilhelmus al in 1573 tijdens het zo noodlottig verlopen beleg van Haarlem werd gezongen. Ook bij het beleg van Alkmaar was het al bekend en vooral op de schepen was het al een populair lied. Het was als een soort herkennings-, partij- en strijdlied onder de aanhangers van Willem van Oranje.
Marnix van Sint Aldegonde leefde van 1540 tot 1598. Hij trad in 1571 in dienst van Willem van Oranje en was lange tijd een van zijn naaste medewerkers. In 1583 werd hij benoemd tot burgemeester van Antwerpen. Hij slaagde er echter niet in om de stand uit de handen van landvoogd Parma te houden. De stad viel in 1585 in Spaanse handen. Marnix van Sint Aldegonde meende rond 1590 dat de opstand verloren was. Hij viel daardoor in ongenade. Hij sleet zijn laatste jaren als ambteloos burger op zijn kasteel in Souburg.