Land van herkomst: Holland
In welk land wonen we eigenlijk? 'Nederland', zegt u natuurlijk. Maar uw vrienden die zo vriendelijk zijn om u ansichtkaarten uit het buitenland te sturen blijken daar anders over te denken. Dus waar wonen we eigenlijk?
De redactie van Vi krijgt nogal eens ansichtkaarten uit verre of mindere verre buitenlanden. De schrijvers geven als land van bestemming voor de ansichtkaart dan namen op als Ollanda, Holland of zelfbedachte varianten daarvan. Nederland zullen we echter - in een buitenlandse schrijfwijze - zelden op een ansichtkaart aantreffen. En wie het aandurft om de correcte buitenlandse benaming van Nederland als bestemming te geven, moet, indien correct toegepast, gebruik maken van termen als the Netherlands, die Niederlande, Pays Bas, Paesi Bassi, enzovoorts. De conclusie mag zijn dat we in het buitenland dus vrijwel nooit Nederland (in een buitenlands equivalent) heten, maar meestal de Nederlanden (meervoud) of de Lage Landen (ook al meervoud).
Maar kan het kan nog gekker. De meeste vertaalwoordenboeken geven namelijk als gelijkwaardige vertaling ook Holland of verwante schrijfwijzen in de lokale taal. En dit alles geldt niet alleen voor de aanduiding van ons land, maar ook voor de bewoner (Nederlander, Hollander), de taal (Nederlands, Hollands) en het bijvoegelijk naamwoord (Nederlands, Hollands). Hier kan zich dan het merkwaardige verschijnsel voordoen dat mensen van Nederlandse komaf in het buitenland wel zullen zeggen dat ze uit 'Holland' komen, maar niet dan ze Hollander zijn. Idem dito voor de taal: we spreken Nederlands, geen Hollands.
Hoe het ook zij, in het buitenland denken ze daar duidelijk anders over. We zouden ook kunnen bedenken dat in het buitenland een correcter historisch besef bestaat van de oorsprong van ons land dan in Nederland zelf. Critici zullen daar weer tegenover kunnen stellen dat ze in het buitenland niet met hun tijd zijn meegegaan, omdat meervoudstermen om Nederland aan te duiden reeds lang niet meer van toepassing zijn. We zijn immers al lang geen verzamelde lage landen of provinciën meer. En zo zouden we als Nederland weer onze vermanende vinger naar het buitenland kunnen opsteken dat wij het natuurlijk beter weten. Daar lijkt wel iets voor te zeggen, maar...
We kunnen dus twisten over het gebruik van meervoudsvormen om Nederland aan te duiden. Maar wie vrij is van zonden, werpe de eerste steen (letterlijk 'Wie van u zonder zonde is, moet dan maar als eerste een steen op haar werpen', Johannes 8 vers 7). Want in Nederland nemen we het ook niet zo nauw, zoals we hierboven zagen. Maar al te graag praten we in het buitenland over Holland als we Nederland bedoelen. En zo stuiten dan toch op een inconsequentie. Het begrip 'de Nederlanden' stamt uit de tijd van Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Natuurlijk zult u tegenwerpen dat Nederland in de huidige tijd deel uitmaakt van het Koninkrijk der Nederlanden. Het Koninkrijk der Nederlanden is een soort federaal verband van Nederland, de Nederlandse Antillen en Aruba. Het valt toch echter moeilijk vol te houden dat het hier in zijn totaliteit om neder, dus laageglegen, landen zou gaan. Dat lijkt ons toch een misvatting. Nee, het meervoudsbegrip gaat terug op de zestiende en zeventiende eeuw.
De provinciën die destijds aan de wieg van de Nederlanden stonden, waren uiteraard gelijkwaardig. Maar ja, zoals George Orwell al schreef in zijn boek Animal Fram uit 1945: All animals are equal, but some animals are more equal than others', zo was het ook hier. Rond 1550 was er sprake van 17 gewesten in onze streken onder Spaans gezag: de Zeventien Provinciën en na 1566 de Spaanse Nederlanden. Holland was hierin echter een machtig, zo niet het machtigste, gewest. Na de het begin van de opstand in 1568 ontstond in ontstond in 1581 uit de noordelijke gewesten de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Hier gold nog meer dan voorheen dat Holland de toon aangaf; het was dus veruit meer gelijk dan de anderen. Anders gezegd: de Verenigde Nederlanden werden gedomineerd door Holland. Wie Holland zei, kon daar dus evengoed de Nederlanden mee bedoelen. Deze gedachte heeft zich tot op de dag van vandaag kunnen handhaven.
En ook tegenwoordig geldt dat Holland, dat wil zeggen Noord– en Zuid-Holland gecombineerd, eigenlijk nog steeds een groot deel van Nederland voor hun rekening nemen. Hier liggen de drie grootste steden, de zetel van regering en parlement, de meeste autosnelwegen (en dus de meeste files); hier bevinden zich ook de belangrijkste industriële agglomeraties. Hier is ook de luchtverontreiniging het hoogst (zie bijvoorbeeld Stikstofdioxideconcentratie ) en hier is de bevolkingsdichtheid het grootst. Kortom: op deze wijze bezien domineert Holland Nederland nog steeds.