Koninklijke onhebbelijkheden/1: 'Het Wilhelmus is van mij'
De Volkskrant van 5 juni 2004 kwam met een opmerkelijk bericht. Er zou al
zeker vijftien jaar een verschil van mening bestaan tussen het kabinet en
koningin Beatrix zijn over het gebruik van het Wilhelmus. Volgens dit artikel
zou Beatrix in 1984 hebben bepaald dat het volkslied bij officiële ontvangsten
van buitenlandse staatslieden alleen gespeeld mag worden als de koninging
daar zelf bij aanwezig is. Is de koningin niet aanwezig bij een ontvangst
dan dient de 'Mars van de Jonge Prins van Friesland' gespeeld te worden.
Dit heeft in de loop van de jaren bij opeenvolgende bewindslieden tot verschillende
mates van irritatie geleid. Het schijnt ook uniek in de wereld te zijn.
Bovendien is zo de merkwaardige situatie ontstaan dat bij een bezoek van Nederlandse staatslieden aan het buitenland - en bij afwezigheid van de koningin - gewoon zoals altijd en zoals ook protocollair voorgeschreven het Wilhelmus ten gehore wordt gebracht. De ex-ministers De Grave en Kamp uiten in het artikel duidelijk hun irritatie over de ongebruikelijke opstelling van koningin Beatrix.
De actualiteitenrubriek NOVA wijdde die zelfde avond eveneens aandacht aan dit onderwerp. De geïnterviewden, waaronder de ex-ministers van Defensie Van Eekelen en Stemerdink, spraken er hun verbazing over uit. Sindsdien heet het dat de koningin gezegd zou hebben: 'Het Wilhelmus is van mij'. De Rijksvoorlichtingsdienst ontkende vervolgens dat de koningin zich in dergelijke bewoordingen zou hebben uitgelaten. De website van het koninklijk huis doet er het zwijgen toe.
Wij hebben bij de Rijksvoorlichtingsdienst uiteraard getoetst of de in het Volkskrantartikel geschetste situatie nog steeds bestaat. De reactie aan onze redactie was als volgt [wij citeren de volledige tekst]: 'In het protocol inzake muzikaal eerbetoon staat vermeld dat het Wilhelmus enkel gespeeld wordt indien Hare Majesteit de Koningin of andere leden van het Koninklijk Huis aanwezig zijn. In het verleden werd het Wilhelmus tevens gespeeld indien er enkel bewindspersonen bij een plechtigheid aanwezig waren. In het algemeen overleg van 16 juni 2004 ter voorbereiding van de Europese Raad en de Intergouvernementele Conferentie van de Europese Unie zijn vragen gesteld over het protocol inzake ons volkslied, het Wilhelmus. Naar aanleiding hiervan is het protocol voor wat betreft het spelen van het Wilhelmus bij de aanwezigheid van bewindspersonen gewijzigd. Wat betreft bewindspersonen zal het volkslied uitsluitend kunnen worden gespeeld ter afsluiting van een plechtigheid bij de ontvangst van buitenlandse ambtgenoten door de minister-president respectievelijk de minister van Defensie als hierbij is voorzien in een erewacht. Tevens wordt in deze gevallen de "Marsch van den jongen Prins van Friesland" gespeeld.'
Dit antwoord is echter onvolledig. De brief van 9 juli 2004 van de toenmalige minister van Defensie Kamp aan de Tweede Kamer bevat nog een toevoeging, namelijk 'In het algemeen wordt hierbij in de praktijk terughoudendheid betracht'. Op de website 'Ministeriële & Defensie Publicaties' staan volledige protocollen, waaronder het protocol 'Ceremonieel & Protocol'. Zo kunnen we de uitspraak van de Rijksvoorlichtingsdienst inderdaad teruglezen in hoofdstuk 8, 'Muzikaal erebetoon' onder artikel 2, 'Het Wilhelmus', de punten 1 tot en met 7. Punt 3 bevat wel een kleine nuance: 'bij aankomst dan wel vertrek van een buitenlands staatshoofd, indien H.M. de Koningin of een ander lid [onderstreping door de redactie] van het Koninklijk Huis aanwezig is'. Het gaat dus niet alleen om de koningin. Maar een minister van Buitenlandse Zaken of Economische Zaken heeft dus in deze geen rechten.
In artikel 7, 'Het volkslied van een buitenlandse mogendheid', lezen we dat het volkslied van een ander land wordt gespeeld bij aankomst en vertrek van een buitenlands staatshoofd en bij aankomst en vertrek van een lid van een regerend vorstenhuis, maar ook, zo staat onder punt e: 'bij aangelegenheden waarbij het internationaal verband tot uiting wordt gebracht'. Geeft toch te denken. Hoe dan ook: koningin Beatrix heeft het Wilhelmus naar zich toe getrokken. Een verontwaardigde politicus merkte hierover eens op: 'Het Wilhelmus is toch van ons allemaal?!'