Nederland zucht onder het golfspel
1. Inleiding
Golf was ooit een elitaire sport die dan ook slechts door weinigen werd beoefend. Die tijden zijn voorbij: Nederland wordt bedolven onder de golfbanen en het eind is nog lang niet in zicht. Hele volksstammen bewegen zich over de baan. Golf is zelfs al doorgedrongen tot de wereld van de bedrijfsuitjes. Het is een mirakel hoe een sport die zo veel ruimte vraagt zich in een land met ruimtegebrek zo explosief heeft kunnen uitbreiden. Een kijkje in de wereld van hole, par en green.
Nederland telt op dit moment 177 golfclubs en het eind aan de groei van clubs en banen lijkt nog niet in zicht. Dat is toch een mooi resultaat voor een vrij ordinaire sport die ooit werd gespeeld met een houten stok en dito bal. Alle openbare golfbanen nemen inmiddels een oppervlak in van ongeveer 75 km², dat is bijna 0,2% van het totale oppervlak van Nederland. Het Centraal Bureau meldt dat 2% van de Nederlanders wel eens meer dan incidenteel aan golf doet. Minder dat 1% doet dit in verenigingsverband. De Nederlandse Golffederatie spreekt van 180.000 actieve beoefenaren van de golfsport. Deze organisatie rekent met een groei van dit aantal van 10% per jaar. We kunnen het aantal beoefenaren vergelijken met bijvoorbeeld voetbal (9 en 6%) of zwemmen (31 en 3%). Er passen vele mensen in een zwembad of veel staan er tegelijk op een voetbalveld. Bij golf liggen de zaken anders: enkele mensen benutten een oppervlak van zo'n 40 hectare; vergelijk het maar weer met voetbal (<1 hectare) of een zwembad (<<1 hectare). Kortom: de gebruikersdichtheid bij golf ligt erg laag.
Golf, kolf, colf, …
Zoals zo vaak met zaken die ver in de geschiedenis teruggaan, verschillen
de deskundigen van mening over de precieze herkomst en ontwikkeling van
het spel. Waar iedereen het over eens is, is dat Schotten en Nederlanders
er in ieder geval mee te maken hebben. Waarschijnlijk ligt de oorsprong
van golf via het kolfspel bij het maliespel of het maliën. Maliën werd gespeeld
met houten ballen en een zogenaamde maliekolf. De maliekolf is een lange
stok waar aan de onderkant een ijzeren hamer was bevestigd. De bedoeling
van het spel was om via ijzeren poortjes twee palen aan het uiteinde van
de baan raken. Het werd gespeeld op malievelden of maliebanen. Herinneringen
daaraan vinden we nog terug in Den Haag respectievelijk Utrecht. We spraken
al over het ruimtebeslag van golfbanen, maar merken hier verder nog op dat
ook een maliebaan al een aanzienlijk oppervlak innam. Zo is de (nog bestaande)
Maliebaan in Utrecht 1500 meter lang en 50 meter breed; alles bij elkaar
toch ook een oppervlak van 7,5 hectare.
Het woord malië is afkomstig uit het Frans. Mail a la chicane, zoals de Fransen de sport aanvankelijk noemden. Er was ook nog een andere sport die er erg op leek: het chole. Door de regels van het maliën samen te voegen met het spelmateriaal van het chole ontstond het colven. In een Brusselse ordonnantie uit 1360 spreekt men reeds van colven. In oude stukken wordt de sport omschreven als colven, maar ook wel als colffven, colv te spelen, colfslaen, kolven, cloten, mitter colven. Maar eigenlijk komt het allemaal op hetzelfde neer: het gaat erom om met een slaghout en een bal in zo weinig mogelijk slagen een ver gelegen doel te bereiken.
In 1744 werden de eerste regels voor het golfspel schriftelijk vastgelegd. Dit gebeurde door de Honorable Company of Edinburgh Golfers in Edinburgh. In 1754 ontstond de befaamde golfclub St. Andrews. De Schotten menen daarom dat het golfspel in Schotland is uitgevonden. Een tragisch misverstand: ze hebben de regels geformaliseerd. Dat is natuurlijk evengoed een prestatie, maar uitgevonden? Feit is dat vergelijkbare spelen al in de middeleeuwen (was: Middeleeuwen) in vele West-Europese landen, waaronder Nederland, werden gespeeld. Bewijs wordt ook gevonden in het woord golf zelf dat volgens de overheersende etymologische opvatting is afgeleid van het Nederlandse woord kolf. Niettemin hebben de Schotten, naast de formalisering van de regels, nog een belangrijke toevoeging bedacht: het gat.
— 2. Meer inleiding